صدور حکم دادگاه برای تخلیه موقوفه امام رضا(ع) در سبزوار - علی اکبر ملکی - بصیرت خوشاب
کاروانسرایی قدیمی در سبزوار حدود یک قرن قبل، وقف زائران امام رضا(ع) شد، اما در گذر ایام به دست افراد و اداره‌هایی مانند شهرداری و نیروهای نظامی بوده و این روزها برعهده میراث فرهنگی شهرستان سبزوار است که با حکم دادگاه باید این محل را تخلیه کند.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، برای تهیه گزارش پای به کاروانسرای قدیمی با سبک سنتی و خشتی مانند مقبره حاج ملا هادی سبزواری از دوران قاجاریه در سبزوار می‌گذاریم.
وقتی وارد محوطه آن می‌شوی در کنجی بر روی اتاقی نوشته شده موزه مردم‌شناسی و در گوشه دیگری یکی از ساکنان غرفه در حال نواختن دف و در کنجی دیگر بانویی در حال بافت حصیر است.
در حالی که درب بسیاری از اتاق‌ها بسته شده، بر روی تک تک اتاق‌ها اسامی مختلفی درج شده و در اختیار برخی از افراد هنرمند قرار دارد. به سراغ رئیس این مجموعه می‌روم، اما از مصاحبه کردن خودداری می‌کند.
موقوفه کاروانسرای فرامرزخان به جای مانده از دوران قاجار در ضلع غربی میدان کارگر (فلکه زند) شهر سبزوار است که به شیوه چهار ایوانی در سال ۱۲۵۳ ه.ش توسط حاج فرامرزخان سرتیپ سبزواری به منظور استراحت مسافران و زائران امام رضا(ع) و چهارپایانشان ساخته شده است.
کانون، نام دیگر کاروانسرای فرامرزخان قبل از انقلاب بود که به مدت دو سال به کانون مستمندان و متکدیان شهر، تغییر کاربری داده شده است.
به منظور آشنایی بیشتر با این کاروانسرای قدیمی به سراغ بانوان حصیرباف در یکی از حجره‌ها می‌رویم و به گفت‌وگو می‌نشینیم که در ذیل تقدیم مخاطبان ایکنا می‌شود.
مهری سنگ‌سفیدی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از خراسان رضوی، با اظهار اینکه مدتی این کانون در دست ژاندارمری سابق برای اعزام سربازان بود، افزود: سربازانی که از نقاط مختلف سبزوار قصد عزیمت به دیگر نقاط کشور داشتند، در این محل جمع و پس از استراحتی کوتاه به دیگر نقاط اعزام می‌شدند.
واقف اصلی فرامرزخان نیست
فاطمه زرقی، بانوی دیگر حصیر باف با بیان اینکه اصالت این موقوفه به نام فرامرزخان نیست، گفت: یکی از تاجران در آن ایام به دلیل از دست دادن اموالش توسط سارقان نذر می‌کند بعد از پیدا شدن اموالش زمینی را خریداری و با ساختن کاروانسرا در مسیر زائران امام رضا(ع) به آنان خدمت کند.
وی با اشاره به اینکه بعد از مدتی اموالش پیدا می‌شود و پیش فرامرزخان (ژاندارم و رئیس امنیه سبزوار) می‌رود، افزود: پس از مطرح کردن نذرش با کمک فرامرزخان شروع به ساخت کاروانسرا در این محل که در گذشته به‌عنوان دروازه نیشابور و در خارج از سبزوار در کنار آرامستانی که این روزها مرحوم حاج ملاهادی و حمید سبزواری و برخی دیگر از بزرگان دینی شهر در آن مدفون هستند می‌کند، اما در حین تکمیل کاروانسرای وقفی تاجر که واقف اصلی بوده فوت می‌کند و فرامرزخان با توصیه و ثروت تاجر سبزواری این مجموعه تاریخی را برای زائران امام رضا(ع) تکمیل می‌کند.
وی اضافه کرد: وقف‌نامه این موقوفه تاریخی در موزه مردم‌شناسی شهر در کنج این کاروانسرا موجود و بخشی از این کاروانسرا در طبقه بالای درب ورودی به اعیان و افراد ثروتمند از قدیم اختصاص داشته و این روزها در دست هنرمندان است.
زرقی ادامه داد: به مرور زمان به دلیل عدم رسیدگی مناسب و اختصاص فضای این کاروانسرا برای متکدیان و مستمندان و بعد از انقلاب مدتی برای نگهداری اسباب و لوازم شهرداری به‌عنوان انباری اختصاص یافت.
وی اضافه کرد: حدود ۲۰ سال قبل این بنا به‌عنوان اثری تاریخی در تاریخ ۲۹ تیر ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۵۷ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید و بعد از در اختیار گرفتن توسط میراث فرهنگی هزینه بسیاری برای مرمت آن به همان سبک قدیمی انجام شد.
در ادامه، سنگ‌سفیدی که بیش از نیم قرن از عمرش گذشته است با بیان اینکه نوع کاروانسرای فرامرزخان چهار ایوانی است و هم‌اکنون قسمتی از این مکان به‌عنوان موزه مردم‌شناسی تغییر کاربری یافته است، گفت: مصالح این رباط از آجر، گچ، ماسه، آهک و چوب مانند مقبره حاج ملا هادی سبزواری است و تزیینات عمده معماری آن منحصر به کاربرد طرح‌های هندسی با استفاده از نقاشی اخرائی بر روی آجر است.
وی بیان کرد: صحن رباط روباز بوده و علاوه بر چهار ایوان اصلی، غرفه‌هایی نیز مشرف بر صحن ساخته شده است. در انتهای غرفه‌ها حجره‌هایی تعبیه شده که در پشت اتاق‌های شمالی، شرقی و غربی سالن‌هایی طویل جهت بارانداز، مال‌بند یا اصطبل در نظر گرفته شده است.
وی با اشاره به اینکه از حدود ۲۰ سال قبل با در اختیار گرفتن این مجموعه، یکی از حجره‌های آن را به همراه همسر و سه فرزندش برای کارهای حصیردوزی در نظر گرفته است و ماهیانه مبلغی را برای هزینه‌های آب و برق و هزینه‌های جاری مجموعه پرداخت می‌کنند، گفت: در اوایل کار حصیربافی روزی ۲۰ تا حصیر می‌بافتم ولی این روزها با بالا رفتن سن و به علت کم‌سو شدن چشمانم کمتر کار می‌کنم.
بیش از ۸۵ درصد موقوفات سبزوار مربوط به ائمه اطهار(ع) است
دیار سربداران از گذشته تا به امروز محل زندگی عاشقان و ارادتمندان به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بوده و سند آن وقف بیش از چند هزار موقوفه در این دیار برای اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و عزاداری سیدالشهدا(ع) است، اما متاسفانه اجرای نیات واقفان در برخی از این موقوفات با مشکلات زیادی همراه بوده است. مشکلاتی که گاهً برای حل آنها باید از راهروهای دادگستری عبور کرد و برای رسیدن به هدف اصلی واقفان باید متوسل به زور قانون شد.
صدور حکم تخلیه موقوفه امام رضا(ع) توسط دادگاه
جعفر مهدوی‌خواه، رئیس اداره اوقاف و امور خیریه سبزوار در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا با بیان اینکه حدود ۸۵ درصد از موقوفات این شهرستان در زمینه تعزیه‌داری امام حسین(ع) و اطعام سوگواران آن حضرت است، گفت: با شکایت و پیگیری متولی موقوفه کاروانسرای فرامرز خان برای تخلیه و صدور حکم به نفع موقوفه، حکم دادگاه باید در مدت تعیین شده توسط اداره میراث فرهنگی اجرا و در اختیار اداره اوقاف و امور خیریه قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه این موقوفه مربوط به امام رضا(ع) است و نیت اصلی واقف این موقوفه خدمت‌رسانی به زائران امام رضا(ع) بود، با اشاره به بدهی ۴۰۰ میلیون تومانی میراث فرهنگی در این موقوفه، افزود: بعد از تحویل میراث فرهنگی یکی از برنامه‌ها سرمایه‌گذاری در این مکان و استفاده از درآمد آن برای خدمت به زائران هشتمین اختر تابناک امامت و ولایت است./ علی اکبر ملکی/ انتهای پیام
