وابستگی صنعت چاپ کشور به بیگانگان و جای خالی برخی تولیدات داخلی
با وجود بیش از پنج هزار و ۵۰۰ واحد چاپی در کشور، صنعت چاپ را می‌توان یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان کاغذ و همچنین دستگاه‌های چاپی خارجی در کشور دانست که یقینا بخشی از آن وابسته به خارج از کشور است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، در یک روز بهاری برای بازدید از یک مجموعه فرهنگی که قدمت و سابقه‌ای نزدیک به یک قرن دارد، به همراه خبرنگاران و سردبیران برخی از اصحاب رسانه خراسان رضوی، در شهر تهران وارد ساختمانی می‌شویم که مسئولش با ۲۴ سال سابقه نمایندگی مجلس و ۳۷ سال سابقه ریاست روزنامه اطلاعات، بدون هر گونه تشریفاتی در یک اتاق ساده پشت میز نشسته و درب اتاقش به روی همه باز است. برخی از دوستان از روی کنجکاوی تا رسیدن به سالن اجتماعات به این اتاق ساده سرک می‌کشند و بعضی بدون آنکه او را بشناسند با عرض سلام و خسته نباشید از آنجا عبور می‌کنند.
محمودی، مسئول روابط عمومی روزنامه اطلاعات در سالن اجتماعات منتظر ما است و با عرض خیر مقدم کمی از تاریخچه این مجموعه فرهنگی بیان می‌کند و در ادامه پاسخگوی سئوالات خبرنگاران می‌شود. وی با اشاره به اینکه در این مجموعه فرهنگی نشریات دیگری نیز مانند فصلنامه اطلاعات، اطلاعات هفتگی، جوانان امروز، حکمت و فلسفه و برخی از کتاب‌های مختلف چاپ می‌شوند، گفت: ساخت این مجموعه فرهنگی در محل جدید آن از سال ۷۱ با هفده هزارمتر مربع در شمال تهران آغاز و در سال ۷۹ افتتاح و بعد از مدتی سه هزار مربع دیگر به مساحت آن با خرید از شهرداری افزوده شد.
مسئول روابط عمومی روزنامه اطلاعات با بیان اینکه چاپ روزنامه اطلاعات از سال ۱۳۰۵ آغاز شده است، تصریح کرد: حجت‌الاسلام سیدمحمود دعایی از سال ۵۹ به دلیل سوابقی که در کشور عراق در زمینه تولید برنامه‌های رادیویی داشت، توسط امام خمینی(ره) به عنوان مدیر مسئول و نماینده حضرت امام(ره) در روزنامه اطللاعات منصوب و بعد از رحلت امام(ره) توسط رهبر معظم انقلاب مجدداً با حکم جدید در همین مسئولیت باقی ماند.
مصرف روزانه ۳۰ تن کاغذ خارجی برای چاپ روزنامه اطلاعات محمودی در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران با تأکید بر اینکه ما در کشور مصرف کننده کاغذ و استفاده کننده تجهیزات صنعتی هستیم و تقریبا تمام آنها در قسمت چاپ، خارجی هستند، گفت: ما روزانه ۳۰ هزار کیلوگرم کاغذ خارجی فقط برای چاپ روزنامه اطلاعات مصرف می‌کنیم که همه آن از خارج کشور وارد شده و قطعاً تغییر نرخ ارز بر گرانی کاغذ و هزینه تمام شده تولیدات تأثیرگذار است.
وی افزود: در کشورما بعد از قطع درختان معمولاً درخت جدیدی جایگزین نمی‌شود و از طرفی کیفیت کاغذ تولید داخل پایین است، بنابراین برای جلوگیری از نابودی جنگل‌های کشور و نبود محصولات باکیفیت برای جایگزینی در صنعت چاپ، سیاست ما در حال حاضر مصرف کاغذ و تجهیزات خارجی است. مسئول روابط عمومی روزنامه اطلاعات با تأکید بر اینکه در قسمت‌هایی که امکان داشته از تجهیزات ایرانی و تولیدات داخلی استفاده شده است، عنوان کرد: ما یک مصرف کننده‌ایم و بخشی که باید به فکر تولید تجهیزات ایرانی با کیفیت باشیم در خارج از مجموعه ما قرار دارد و مهندسان ایرانی با طراحی و ساخت در این قسمت می‌توانند گام‌های خوبی بردارند. تبلیغ انواع محصولات خارجی در روزنامه اطلاعات قدیم مصرف روزانه سی تن کاغذ خارجی برای چاپ و انتشار یک روزنامه در ایران با گذشت قریب به چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی همچنان ذهنم را درگیر خودش کرده است که در ادامه در بخش بازدید از موزه این مجموعه فرهنگی که قدمتی حدود ۱۰۰ ساله دارد، در حال مرور مطالب روزنامه، چشمم به تبلیغ خمیر دندان هلندی و آدامس خروس نشان آمریکایی می‌افتد، بهترین نوع آدامس وارداتی؛ خودکار و قلم خودنویس شیفرز، تراکتور و کمباین جان دیر، ساعت سوئیسی روزینا، و بخاری آسپرین انواع مختلفی از تبلیغات محصولات خارجی است که در این روزنامه در ابتدای چاپش چشم مخاطبان را می‌نوازد و تشویق به مصرف کالاهای خارجی دارد. یاد حرف یکی از بزرگان انقلاب می‌افتم که بیان کرده بود: «هر کجا جهادی و انقلابی عمل کردیم در مصرف کالاها و اجناس خارجی با تولیدات داخلی بی‌نیاز شدیم و هر کجا با فرهنگ غرب و لیبرالی عمل کردیم، وابستگی‌مان بیشتر شد و نتوانستیم در تولید خودکفا شویم».
وابستگی کامل دستگاه‌ها به خارج از کشور تا پایان عمر/ افزایش قیمت محصولات با تغییر ارز بعد از عبور از موزه به قسمت‌های مختلف چاپ روزنامه با دستگاه‌های آلمانی و انگلیسی می‌رسیم، دستگاه‌هایی که دارای کیفیت بسیار بالایی هستند و بعد از گذشت چندین دهه همچنان در حال فعالیت‌اند و برخی از قطعات آنها به گونه‌ای طراحی شده است که همچنان تا آخر عمر دستگاه به عنوان یک مصرف‌کننده و واردکننده قطعات مختلف دستگاه باقی خواهیم ماند. همانند حکایت برخی از دستگاه‌های ژاپنی و انگلیسی در دیگر روزنامه‌های کشور که خبرنگاران همراهمان برایمان تعریف می‌کنند که حتی جوهر و کاغذش از همان کشور خرید دستگاه سازنده وارد می‌شود و تعویض و جایگزینی تاکنون برای‌شان تعیین نشده است، این یعنی همان وابستگی کشور به بیگانگان که اگر تحریم کنند روزنامه‌های اصلی کشور به خواب ابدی خواهند رفت.
بازدید از مجموعه روزنامه اطلاعات بهانه‌ای می‌شود تا در ادامه نگاهی بیاندازیم به صنعت چاپ در کشور. حکایت صنعت چاپ و نشری که می‌تواند به نوعی حکایت وابستگی کشور در بخش فرهنگی را روایت می‌کند که هر ساله با تغییرات نرخ ارز، قیمت خمیر وارداتی کاغذ و قیمت کاغذ وارداتی، جوهر و بقیه قطعات مصرفی دستگاه‌ها بر نرخ هزینه‌های چاپ و نشر به قیمت محصولات فرهنگی افزوده شده و برخی شرکت‌ها و بنگاه‌های کوچک را از گردونه رقابت حذف و روز به روز بر هزینه چاپ کتاب‌ها و روزنامه‌ها می‌افزاید و از سبد مصرفی بعضی از مردم حذف می‌کند. از طرفی دیگر گاهی اوقات دولت برای حذف نشدن محصولات فرهنگی و باقی ماندن روزنامه‌ها و نشریات در گردونه چاپ کشور مجبور است بسته‌های حمایتی و مالی تعریف کند که خود حکایت دیگری از وابستگی و شکایت ناشران و فعالان این بخش دارد.
وابستگی ۱۰۰ درصدی صنعت چاپ به خارج از کشور علی جنتی، وزیر ارشاد دولت یازدهم در سال ۹۵ با ابراز اینکه «صنعت چاپ یکی از بخش‌های بسیار مهم و موثر در اقتصاد فرهنگ و هنر است، به ویژه وقتی بدانیم که صنایع بسته‌بندی وابستگی مستقیمی به صنعت چاپ دارد، گفت: در حال حاضر بخش مهمی از نیازهای صنایع بسته بندی در خارج از کشور برطرف می‌شود در حالی که ظرفیت‌های آن در داخل کشور موجود است. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی سابق همچنین با اشاره به وجود بیش از پنج هزار و ۵۰۰ واحد چاپی و فعالیت قریب به بیست و پنج هزار نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم در صنعت چاپ، تأکید کرد: این آمارها نشان دهنده این است که می‌توان از صنعت چاپ در تأمین اشتغال و تحقق آرمان‌های اقتصاد مقاومتی استفاده کرد». در رابطه با وابستگی صنعت چاپ کشور، حجت‌الاسلام محمد قطبی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان در سال ۹۳ «با انتقاد از اینکه در حوزه چاپ ۱۰۰ درصد به خارج از کشور وابسته‌ایم، گفت: باید به جایی برسیم که در حوزه چاپ حرف اول را بزنیم».
محمد رضا برازش، مدیر کل دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در سال ۹۴ با ابراز اینکه «مسئله مذاکرات و نتایج حاصل از آن قطعاً بر روی همه مسائل کشور از جمله صنعت چاپ تأثیر خواهد گذاشت، گفت: این موضوع می‌تواند یک فرصت و یا یک تهدید باشد، از همین رو انتظار می‌رود بعد از مذاکرات، کسب درآمدها و نقل و انتقالات تجهیزات سهل‌تر باشد و قدرت انتخاب بیشتری را به لحاظ کالا و تجهیزات داشته باشیم و اگر از این فرصت برای ارتقای علمی و توسعه تجهیزات در صنعت چاپ استفاده کنیم، حمایتی برای این صنعت و دیگر صنایع خواهد بود، زیرا کمتر صنایع را داریم که به صنعت چاپ وابسته نباشد». تشویق کشاورزان به کاشت درخت و خودکفایی در تولید کاغذ از طرفی دیگر یکی از وابستگی‌های کشور در صنعت چاپ، کاغذ آن است که می‌توان با ارتقای سطح کیفی تولید و کاشت درخت برای تولید کاغذ در کشور قدم‌های بزرگی برداشت و با توجیه و آموزش کشاورزان به جای کاشتن محصولاتی که بسیاری از آنها از جمله مدیریت کاشت سیب زمینی و پیاز به علت مصرف مازاد دور ریخته می‌شوند، از کاشت درختان حمایت کرده و در صنعت تولید کاغذ به خود کفایی برسیم و در این صنعت به اشتغال جوانان کمک کنیم.
بر اساس تحقیق یکی از دانشجویان دانشگاه تهران برای پایان‌نامه کارشناسی ارشد در تابستان ۹۶، تولیدات کاغذ روزنامه در ایران در طی ۱۰ سال گذشته روند نزولی داشته و تولید مقوا و کاغذ بسته بندی در جهان حدود بیست و پنج درصد افزایش داشته است. براساس این تحقیق همچنین در ۱۰ سال گذشته در ایران بطور میانگین ۷۸۰ هزار تن در سال مقوا و کاغذهای بسته‌بندی مصرف شده است. مصرف کاغذ و مقوای مورد استفاده در کارتن و بسته بندی، روند صعودی دارد و در طی ۱۰ سال حدوداً پنج برابر شده است. تولید جهانی کاغذ و مقوای مخصوص روند صعودی دارد و اغلب کشورهای جهان به ویژه در کشورهای آسیایی با افزایش قابل توجهی همراه بوده است.
همچنین در این پایان‌نامه ذکر شده است، سرانه مصرف و تولید کاغذهای بسته‌بندی در کشور رو به کاهش بوده و سرانه مصرف کاغذهای مخصوص و روند واردات در کشور ایران صعودی بوده و در طی ۱۰ سال حدود سه برابر شده است. واردات انواع خمیر کاغذ افزایش داشته و تأمین بخش عمده‌ای از مواد اولیه کارخانجات را خمیرهای وارداتی تشکیل می‌‍‌‌‌دهد. همچنین در این تحقیق نوشته شده در سال ۱۳۹۵ نزدیک به ۳۰۰ هزار تن ظرفیت جدید در بخش تولید کاغذ بسته بندی در کشور ایجاد شده است، علاوه بر این در سال ۱۳۹۶ دست کم ۳۰۰ هزار تن ظرفیت جدید دیگر با فناوری روز جهانی به ظرفیت کشور افزوده خواهد شد. علی اکبر ملکی انتهای پیام
